Markowski Zygmunt (1872–1951), lekarz weterynarii, profesor i rektor Akademii Weterynaryjnej we Lwowie, profesor Uniw. Wrocł. Ur. 28 IV we Lwowie, był synem Antoniego, urzędnika kolejowego, i Anieli ze Szczurków. Gimnazjum ukończył w Krakowie, a w r. 1895 Szkołę Weterynaryjną we Lwowie. W l. 1895–8 pracował jako asystent J. Nussbauma-Hilarowicza w katedrze anatomii opisowej Akademii Weterynaryjnej we Lwowie, potem do r. 1901 był weterynarzem powiatowym w Dąbrowie Tarnowskiej, a w l. 1901–16 we Lwowie. Po powrocie do Lwowa zapisał się na medycynę na uniwersytecie i ukończył ją w r. 1903 z doktoratem z interny. W r. 1906 habilitował się z interny zwierzęcej na Akademii Weterynaryjnej we Lwowie i objął zaraz wykłady z propedeutyki klinicznej, weterynarii państwowej, nauki o oględzinach mięsa i bydła. Już wtedy zwrócił uwagę na znaczenie konstytucji zwierząt, upatrując w niej podstawę anatomicznych, fizjologicznych i psychicznych cech fenotypu, co go związało w zootechnice z lwowską szkołą fizjologiczną. W r. 1910 po specjalizacji – głównie zootechnicznej – w Szwajcarii, Holandii, Niemczech i Francji powołany został jako profesor nadzwycz. (od 1919 profesor zwycz.) na katedrę patologii szczegółowej i terapii chorób wewnętrznych oraz na kierownika kliniki internistycznej Akademii Weterynaryjnej we Lwowie. Równocześnie w l. 1905–14 kierował jako inspektor hodowli zwierząt Tow. Rolniczego w Winnicy największymi oborami zarodowymi Podola i Ukrainy i organizował słynne wielkie wystawy w różnych miastach tego rejonu, m. in. w Winnicy i Kijowie. W l. 1914–6 pracował w wiedeńskiej klinice J. Wagnera-Jauregga i J. Piltza w Krakowie nad dziedzicznością cech nabytych oraz wrodzonych.
Wybitny organizator, odegrał M. dużą rolę w życiu swej uczelni ratując ją jako rektor w l. 1920–3 w czasie przesilenia spowodowanego nagłą śmiercią 6 profesorów oraz jako rektor w l. 1927–30 w trakcie reorganizacji w związku z nowymi programami. W l. 1930–4 był dyrektorem departamentu weterynarii Min. Rolnictwa w Warszawie, w l. 1934–5 znowu rektorem Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie i w l. 1935–7 dyrektorem departamentu produkcji zwierzęcej w Min. Rolnictwa. W r. 1920 organizował, wraz z J. Turnauem i K. Miczyńskim, Wyższe Kursa Ziemiańskie we Lwowie i był kilka lat ich dyrektorem; w tym samym czasie współorganizował Wydział Weterynaryjny Uniw. Warsz. W l. 1920–39 był też redaktorem „Przeglądu Weterynaryjnego”, był twórcą i w l. 1923–39 redaktorem „Rozpraw Biologicznych z Zakresu Medycyny Weterynaryjnej, Rolnictwa i Hodowli” (organ uczelni lwowskiej), w r. 1930 współtwórcą Zrzeszenia Lekarzy Weterynaryjnych RP, w r. 1932 Unii Słowiańskich Lekarzy Weterynaryjnych, reprezentował Polskę jako wiceprzewodniczący w r. 1930 na XI Kongresie Weterynaryjnym w Londynie. Odegrał główną rolę w obaleniu dawnego, opierającego się przeważnie na zwalczaniu chorób zakaźnych i na policji weterynaryjnej, programu studiów i zreformowaniu go po r. 1926 z uwypukleniem biologicznych podstaw nauk weterynaryjnych, zoohigieny, silnych powiązań z zootechniką ogólną i szczegółową hodowlą zwierząt.
Był autorem kilkudziesięciu prac naukowych z anatomii porównawczej ssaków, wielopalcowości u koni (z Nussbaumem), gruźlicy bydła (Wyniki współczesnych badań nad gruźlicą, „Przegl. Wet.” 1906, Epizootiologia gruźlicy, W. 1926), wścieklizny (Symptomatologia porównawcza wścieklizny, „Przegl. Wet.” 1920, Badania doświadczalne nad uodpornieniem leczniczym psów przeciw wściekliźnie, tamże 1927–8), ogólnej problematyki nauk weterynaryjnych, hodowli ogólnej oraz stanu weterynaryjnego. W r. 1944 przeniósł się do Krakowa i pracował nad podręcznikiem chorób zwierzęcych. Wtedy też wszedł w kontakt z rektorem tajnego nauczania UJ W. Szaferem w sprawie uformowania w Krakowie przy uniwersytecie wydziału weterynaryjnego. Gdy jednak w r. 1945 (po wyzwoleniu) Min. Rolnictwa nie zgodziło się na to, utworzył ten wydział przy Uniw. Wrocł., ściągając doń cały personel Akademii Medycyny Weterynaryjnej ze Lwowa. Tego wydziału był pierwszym (do 1947) dziekanem. Był inicjatorem osobnych przyuniwersyteckich wydziałów zootechnicznych, które utworzono jeszcze za jego życia we Wrocławiu, Krakowie, Warszawie, Poznaniu. Stworzył silną szkołę interny zwierzęcej (A. Trawiński, Z. Ewy, T. Olbrycht, S. Legeżyński, A. Zakrzewski, B. Gancarz). Odznaczony był komandorią Orderu Odrodzenia Polski, jugosłowiańskim Orderem Św. Sawy oraz austriackim Orderem Leopolda, był doktorem honoris causa Akademii Weterynaryjnej we Lwowie. Zmarł we Wrocławiu 13 IX 1951. Jego imieniem nazwano poliklinikę zwierzęcą w Namysłowie.
Żonaty był z Zofią Marcińską, miał dwie córki: Jadwigę Kadenową i Marię Stasiniewiczową.
Millak, Słownik lekarzy wet., (bibliogr.); Peretiatkowicz–Sobeski, Współczesna kultura pol.; – Księga pamiątkowa II Powszechnego Zjazdu Polskich Lekarzy Weterynaryjnych, Lw. 1926; Perenc A., Historia lecznictwa zwierząt w Polsce, Wr. 1958 s. 227–8 (fot.); Rutkiewicz I., Archipelag nauki, Wr. 1966 s. 239, 261, 264; Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–1955, Wr. 1959 I 282–305, II 11; – „Med. Wet.” 1949 nr 5 s. 788, nr 12 s. 389–40 (fot.), 1951 nr 12 (fot.); „Przegl. Wet.” 1930 nr 7, 8 (S. Niemczycki, fot.); „Życie Wet.” 1915 nr 11–12, 1931 nr 14, 1951 nr 11–12; – Informacje córki Jadwigi Kadenowej.
Stanisław M. Brzozowski